فرآیند گیر افتادن آهنگ سمج در ذهن ما یک فرآیند غیر ارادی است و مطالعه مکانیزم آن بسیار دشوار است. به بیان دیگر چگونگی به دام افتادن آهنگ در مغز به طور کامل درک نشده است. برخی از دانشمندان نشانه هایی یافته اند که انسان های باستان دانش خود را با استفاده از آهنگ ها منتقل می کردند که ممکن است منشا این پدیده در انسان های امروزی باشد.

 در طی 200 هزار سال تمدن بشر، حقایق، تاریخ، فرآیندها و سایر اطلاعات به شکل لغات محاوره ای و شعر مبادله شده اند. این یافته ها دانشمندان را به این نتیجه رسانده که سخت افزار مغز انسان به گونه ای تعلیم یافته تا اطلاعات موجود در کلمات محاوره ای و اشعار را رمز گشایی کند و به این وسیله اطلاعات را به خاطر بیاورد. امروزه برای بسیاری از انسان ها به خاطر سپردن اطلاعات به شکل موزون و ریتمیک آسان تر است.
 
تئوری سخت افزاری مغز بر این اساس استوار است که موسیقی یک تجربه چند حسی است یعنی در حالی که نت ها و شعر در حافظه ثبت می شود، احساسات و عقاید هم به همراه آن ها ذخیره می شوند. هنگامی که این احساسات یا عقاید برای فرد یادآوری می شوند، آهنگ نیز به یاد آورده می شود. به این فرآیند “یادآوری ناآگاهانه” می گویند.
در یک پژوهش محققان قسمت هایی از آهنگ های مشهور را برای افراد مورد آزمایش پخش می کردند و متوجه شدند که بخش مربوط به شنیدن در کورتکس مغز متن آهنگ را در ذهن تکمیل می کند و این فرآیند پس از قطع آهنگ نیز ادامه می یابد.
هر چه شما به یک آهنگ بیشتر گوش کنید، احتمال این که در ذهن شما به دام بیفتد بیشتر خواهد شد. افرادی که به اختلال وسواس فکری – عملی مبتلا هستند بیشتر در معرض این پدیده هستند. بر اساس یافته های مطرح شده در دهمین کنفرانس درک و شناخت موسیقی، بیش از 90 درصد انسان ها هفته ای یک بار، و 98 درصد انسان ها حداقل یک بار در زندگی این پدیده را تجربه می کنند.

 محققان دو عامل را برای گیر افتادن یک آهنگ در ذهن شناسایی کرده اند:
1- تکرار
گوش دادن به یک آهنگ شایع ترین دلیل به دام افتادن آن در ذهن است. این عامل به زمان گوش دادن به آهنگ و دفعات تکرار آن بستگی دارد.

2-هم خوانی
گاهی اوقات محیطی که در آن به موسیقی گوش می دهید به عنوان محرک عمل می کند. هم خوانی آهنگ با آنچه در اطراف شما روی می دهد موجب می شود که با قرار گرفتن در شرایط مشابه آهنگ را به خاطر بیاورید.
افراد وسواس، بیشتر دچار پدیده به دام افتادن و تکرار آهنگ در ذهن می شوند

 

ویژگیهایی که در تکرار یک آهنگ در ذهن موثرند:

1- آهنگ
به طور کلی آهنگ هایی با نت های طولانی و زیروبم های کوتاه تر بیشتر در ذهن می مانند و خواندن آن ها حتی برای انسان های تعلیم ندیده نیز آسان است.

2- ویژگیهای متفاوت انسان ها
– عاشقان موسیقی:
رابطه ای محکم بین افرادی که اهمیت زیادی برای موسیقی قائلند با توالی و تکرار آهنگ در ذهن برقرار است. افراد علاقمند به موسیقی بیشتر به آهنگ ها گوش می دهند و همین امر موجب تکرار شدن بیشتر آهنگ در ذهنشان می شود.

– شخصیت های وسواسی :
افراد وسواس (البته نه به شکل بیمار گونه) بیشتر دچار پدیده به دام افتادن و تکرار آهنگ در ذهن می شوند. در برخی موارد گزارش شده که داروهایی که برای کنترل اختلال وسواس تجویز می شوند، به دام افتادن آهنگ ها را کاهش می دهند.

– افراد خسته و مضطرب
آهنگ های سمج بیشتر به سراغ افراد بیکار، خسته و مضطرب می آیند. در این حالت ها سیستم دفاعی مغز آنقدر ضعیف است که یک آهنگ به راحتی می تواند کنترل ذهن را در دست گیرد.

 

اما چه درمان هایی برای آهنگ سمج وجود دارد؟
– گوش دادن به یک آهنگ دیگر
– فکر کردن به چیزهای دیگر: صحبت کردن با یک نفر، حل کردن جدول، گشتن به دنبال شی گمشده.
– و در نهایت گوش دادن به آهنگ سمج!

 
لینک تحقیقی در این مورد در ژورنال PLOS ONE:

Sticky Tunes: How Do People React to Involuntary Musical Imagery?

لینک منبع اصلی این مقاله:

Why Do Songs Get Stuck in Your Head?